Soğutucu Akışkan Nedir? Ne İşe Yarar? Özellikleri Nelerdir?

Soğutucu Akışkan Nedir? Ne İşe Yarar? Özellikleri Nelerdir?
Tahmini Okuma Süresi:5 Dakika 825 Görüntüleme 11 Tem 2023

SOĞUTUCU AKIŞKAN NEDİR?

Soğutucu akışkan, soğutma ve havalandırma sistemlerinde istenilen alanda ısıyı emerek (absorbe) dış ortama veya başka bir ortama taşınmasını sağlar. Bu şekilde maddeler arasında ısı transferini sağlayan soğutma sistemi maddelerine soğutucu akışkan denir.

Soğutucu akışkanlarla ilgili sizler için bir video paylaşacağım. Soğutma sistemlerini daha iyi anlamak için çok faydalı bir video olacaktır.


Soğutucu Akışkanlar Ne İşi Yarar? Özellikleri Nelerdir?

Soğutucu akışkanlar, maddeler arasında ısı transferini gerçekleştirerek soğumayı sağlamaktadır.

Peki soğutma sitemlerinde kullanacağımız soğutucu akışkanlar hangi özelliklere sahip olmalı? Nasıl seçim yapmalıyız. Sizlere soğutucu akışkanların özelliklerini kısaca aşağıda derledik. Hadi birlikte seçim yapacağımız soğutucu akışkanların özelliklerine bakalım.

Soğutucu akışkanlar; 

-Çevre dostu olmalı ve çevreyi kirletmemeli,
-Buharlaşma gizli ısısı yüksek olmalı,
-Kritik sıcaklığa sahip olup basıncı yüksek olmalı,
-Buharlaşma basıncının, çevre basıncının bir miktar üzerinde olmalı,
-Herhangi bir sızmada ekipmanlar üzerinde korozyona sebep olmamalı,
-Sistemin hiç bir yerinde değişime uğramamalı,
-Yanıcı, patlayıcı ve zehirleyici olmamalı,
-Ucuz ve kolay temin edilebilmeli,
-Küçük kapasiteli bir kompresörün bile kullanımına uygun olmalıdır.

Soğutucu akışkanın suda ve yağda tepkimeye girmesi gözden kaçmamalıdır. Soğutucu akışkanlar suda ve yağda tepkimeye girerse sistemin içinde basınç, sıcaklık ve ısı değişimlerine sebep olacağından sistemde aksamalara neden olacaktır.

Soğutucu Akışkanlar Nelerdir?

Soğutucu akışkanları tanımadan önce sizlere soğutucu akışkanların kullanım alanlarını ve bu alanlarda tercih edilen akışkanlar hakkında bilgi vereceğim. Sonrasında ise kullanım ihtiyacımıza göre soğutucu akışkanların özelliklerini öğrenip kullanımımıza uygun olan soğutucu akışkanı belirleyeceğiz.

Ev tipi soğutma;
R12 %100 ,R500 ise R12 yerine kullanılır.

Ticari soğutma; 
R12 %79, R22 % 13 ve R502 ise %19  -15 ile +15 derece aralığında kullanılır.

Soğuk muhafaza ve gıda işletmesi;
R12 %10, R22 %10 , R502 %5 ve R717 Amonyak (NH3) %60 -37 dereceye kadar olan sıcaklıklarda kullanılır.

Endüsriyel soğutma;
R12 %18, R13 %0, R22 %40 ve R717 %35 nadiren -45 ile -75 derece aralığında kullanılır.

Su veya salamura soğutma (Kiler) ;
R11, R12, R13 ve R22 soğutucu akışkanları kullanılır.

Soğuk taşıma ve klima;
R12 %50, R502 %50 ve R22 % 47  -45 dereceden büyük sıcaklıklarda kullanılır.

Otomobil kliması;
R12 %100 maksimum +82 dereceye kadar olan uygulamalarda kullanılır.

Isı pompası;
R12 %46, R113 %1 den daha az, R502 %8, R22 %41 maksimum +56 dereceye kadar olan uygulamalarda kullanılır.

Soğutucu akışkanlar kimyasal bir formüle sahiptir. Soğutucu akışkanların kimyasal yapısında Karbon (C), Flor (F), Klor (Cl), Azot (N), Hidrojen (H) Oksijen (O), Kükürt (S) gibi elementler mevcuttur. Elementeler kimyasal formül oluşturduklarında kendi özelliklerini kaybederler.

Freon Soğutucu Akışkanlar Nedir?

Freon soğutucu akışkanlar, kimyasal formülünde Flor elementi bulunduran yapılara diyoruz.

Freon soğutucu akışkanlar çok çeşitli olmasına rağmen pratikte en çok yedisi kullanıma uygundur. Bunlar içerisinde kullanımı en yaygın olanı başta F12 ve F22’dir.

R11- (F11): .Kimyasal formülü CCl3F şeklindedir. Bu madde, yanmayan ve kokusu olmayan bir yapıda olup, ozon tabakasına olumsuz etkileri olmasından ötürü tercih edilmesi doğru olmayan bir maddedir. Ayrıca lastiğe zarar verdiği için kompresörlerde kullanılmaz. Daha çok turbo kompresörlerde kullanılır.
R12- (F12): Yanma özelliği yoktur. Bu nedenle tehlike oluşturmaz. Ancak ozon tabakasına zarar vermesinden dolayı kullanımı çok doğru bulunmaz ancak iklimlendirme sistemlerinde ve soğuk depo tesislerinde geniş kullanıma sahiptir.
R13 –(F13): Kimyasal formülü CClF3 şeklindedir. Kullanım alanı sınırlıdır. Düşük sıcaklıklarda kullanılırlar. Bu nedenle santrifüj kompresörlerinde kullanıma elverişlidir.
R13B1 –(F13B1): Kimyasal formülü CBrF3 şeklindedir. Ozon tabakasına zarar verici bir akışkan olduğu için kullanımı tavsiye edilmez.
R114 –(F114): Kimyasal formülü CClF2 şeklindedir. Yanıcı ve zehirli değildir. Isı pompalarında kullanılmaktadır. 
R123 –(F123): Kimyasal formülü CF3CHCl2 şeklindedir. Zehirleyici etkisi olduğu için kullanım esnasında çok dikkatli olunmalıdır.
R125 –(F125): Kimyasal formülü CF3CHF2 şeklindedir. Amonyağın kullanımının mümkün olmadığı zaman kullanılabilir. 
R125A: Çevreye zararı yoktur. Bu nedenle uygun kullanım özelliğine sahiptir. 

R134A –(F134A): Kimyasal formülü CF2CH2F şeklindedir. Ozon tabakasına çok zarar vermediği için en kullanışlı soğutuculardan arasındadır. Evlerdeki cihazlarda ve motorlu taşıtlarda kullanılabilmektedirler. 
R143A –(F143A): Kimyasal formülü CF3CH3 şeklindedir. Düşük sıcaklıklardaki alanlarda kullanılır. Ayrıca amonyağın kullanımının mümkün olmadığı durumlarda tercih edilir. 
R401A –(F401A): HCFC içermektedir. Piyasada halen kullanılan soğutucular arasında yer almaktadır. R22, R124 ve R152’den oluşur.
R402A –(F402A):  Bu soğutucunun yapısı da HCFC içermektedir. Halen kullanılmaktadır. R22, R125 ve R290’dan oluşur.
R404: Isıyı iletmesi açısından çok kullanışlıdır. Isısal özellikleri R22 kadar gelişmiş değildir.Küresel ısınmaya neden olduğu için olumsuz bir özelliğe sahiptir.
R407C:  Yapısında 407C, R32, R125 ve R134A vardır.
R410A:  Isısal özellikleri iyidir. Küresel ısınmaya neden olduğu için olumsuz bir faktöre olarak karşımıza çıkar. R32 ve R135 içerir.
R500: R12 ve R152A’dan oluşmaktadır.
R502: Daha çok soğuk taşımacılıkta kullanılmaktadır. Yapısında R22 ve R115 vardır.
R507: Yapısında R125 ve R134A vardır.
R717:  Kimyasal formülü NH3’tür (amonyak). Rengi olmamakla birlikte kokusu kötüdür. Gübre ve temizlik sektöründe kullanım alanı yaygındır. Bazik özellik göstermektedir. Tüm soğutma sektörlerinde kullanılmaktadır.

Yukarıda açıklanan soğutucu akışkanlar birinci sınıf soğutucu akışkanlardır. Ancak bazı akışkanların ozon tabakasına zarar vermesi nedeniyle 2012 yılında ülkemizde kullanılması yasaklanmıştır.

Sonuç olarak CFC grubu soğutucu akışkanların ozon tabakasına zarar vermesi nedeniyle HCFC grubu soğutucu akışkanların ve karışımlarından oluşan alternatif soğutucu akışkanların kullanılması tavsiye edilmektedir.Yazımızı sonuna kadar okuduysanız bu bilgiler sayesinde hangi alanda nasıl bir soğutucu akışkan kullanabileceğinize rahatlıkla karar verebilirsiniz. 

Sıkça Sorulan Sorular

Soğutucu akışkanlara nasıl temin ederim?
Soğutucu akışkanlar tüplerde muhafaza edilip üzerinde R harfi yazılır. Piyasada rahatlıkla bulunabilir.

Tavsiye Yazı: Evaporatör Nedir?
Tavsiye Yazı: Kondenser Nedir?
Tavsiye Yazı: Soğuk Hava Deposu?

-Soğutucu akışkanlar-Soğutucu akışkanlar ne işe yarar-soğutucu akışkan özellikleri nelerdir